အွန်လိုင်းလောကမှာ n00b ဆိုတဲ့ အသုံးရှိပါတယ်။ Newbie – လူသစ်လေး လို့ ခေါ်တဲ့အသုံးပါ။ အင်တာနက်သုံးခါစမှာ အထာမနပ်လို့ မသုံးတတ်လို့ ဟိုလူ့မေး ဒီလူ့မေးနဲ့ စပ်စုစိန် လုပ်ခဲ့ရတာတော့ လူတိုင်းမှာ အနည်းနဲ့ အများ ရှိကြမှာပါ။ အွန်လိုင်းမှာ နှံ့စပ်ပြီးသားလူတောင်မှ ဖိုရမ်အသစ်တစ်ခု ကွန်မျူနတီအသစ်တစ်ခုကို ရောက်သွားလို့ရှိရင် n00b ပြန်ဖြစ်သွားတတ်တာ ထုံးစံပါ။ ဟုတ်သော်ရှိ မဟုတ်သော်ရှိ ဒီစာကို အွန်လိုင်းဝင်ခါစလူတွေ နှပ်ချခံရခြင်း နည်းပါးစေဖို့ ရည်ရွယ်ရေးပါတယ်။
၁။ အီးမေး လုံခြုံရေး
ဒီနေ့ခေတ်မှာ အီးမေးဟာ လူတစ်ယောက်ရဲ့ သင်္ကေတ ဖြစ်ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံလို ဂျီမေးအသုံးများတဲ့နေရာမှာ အီးမေးရဲ့ ကဏ္ဍဟာ ပိုလို့တောင် အရေးပါပါသေးတယ်။ ဂျီမေးတစ်ခုရှိတာနဲ့ ဂျီတော့၊ ဂူးဂဲပလပ်၊ ဂူးဂဲစာရွက်စာတမ်း၊ ပီကာဆာ စတဲ့ ဝန်ဆောင်မှုအများအပြားကို ဒီအကောင့်တစ်ခုတည်းနဲ့ သုံးနိုင်ပါတယ်။ ဂူးဂဲအကောင့် အများအပြားလုပ်ထားတယ်ဆိုဦးတော့။ အဓိကသုံးတဲ့ အကောင့်တစ်ခုတော့ ရှိကြမှာပါ။
ဂူးဂဲအကောင့်ရဲ့ ဆာဗာဘက်ပိုင်း လုံခြုံရေးဟာ အင်မတန် မြင့်ပါတယ်။ အမေရိကန်က တချို့အစိုးရပိုင်းဌာနတွေတောင် (ဥပမာ LA ရဲဌာနချုပ်နှင့် ဌာနခွဲများ) ဂူးဂဲရဲ့ ဝန်ဆောင်မှုတွေကို သုံးနေကြပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အသုံးပြုသူတွေရဲ့ အီးမေးတွေ ဟက်ခံရတယ်၊ ပေါက်ကြားကုန်တယ်ဆိုတာ မကြာခဏ ကြားနေရပါတယ်။ ဘာကြောင့်လဲ။
(က) စိတ်မချရသော ကွန်ပျူတာမှ သုံးခြင်း
တချို့ အများသုံးကွန်ပျူတာတွေမှာ ကြံရွယ်ချက်ရှိရှိနဲ့ ကီးလော့ဂါတွေ ထည့်ထားတတ်ပါတယ်။ ကီးလော့ဂါဆိုတာ မိမိရိုက်ထည့်လိုက်တဲ့ ခလုတ်တိုင်းကို မှတ်တမ်းတင်ထားတာပါပဲ။ အဲဒါကြောင့် မိမိရဲ့ အကောင့်နဲ့ စကားဝှက်ကို အလွယ်ပဲ ရသွားနိုင်ပါတယ်။
ကာကွယ်နိုင်တဲ့ နည်းလမ်းတွေကတော့
စိတ်ချရတဲ့ နာမည်ရှိတဲ့ အင်တာနက်ဆိုင်တွေမှာ သုံးပါ။
Onscreen Keyboard ကိုသုံးပြီး စကားဝှက်ကို ရိုက်ထည့်ပါ။
ဒီထက်ပိုပြီး စိတ်ချချင်သေးရင် မိမိရဲ့ စကားဝှက်အပြင် ကြားထဲမှာ ကျပန်းအပိုအက္ခရာ သုံးလေးလုံးလောက် ထည့်ရိုက်လိုက်ပြီး နောက်မှ ဒလိကီး ဘက်စပေ့ စတာတွေသုံးပြီး ပြန်ဖျက်ပါ။
(ခ) Remember Password
Remember Password ဆိုတာ အင်တာနက် ဘရောက်ဆာတွေမှာပါတဲ့ Feature တစ်ခုပါ။ စိတ်ချရတဲ့ အိမ်က ကွန်ပျူတာမှာ မိမိရဲ့ စကားဝှက်ကို မှတ်မိတာ ပြဿနာမရှိပေမဲ့ အများသုံးကွန်ပျူတာတစ်လုံးမှာ ချန်ခဲ့မယ်ဆိုရင်တော့ မိမိရဲ့ စကားဝှက်ကို သူတပါးက အလွယ်ပဲ ယူသုံးနိုင်ပါပြီ။ ဒါကြောင့် “အများသုံး ကွန်ပျူတာတစ်လုံးက ဘရောက်ဆာမှာ စကားဝှက်ကို Save လုပ်ခြင်းကို လုံးဝ ရှောင်ကြဉ်ပါ“။ မိမိရဲ့ ကွန်ပျူတာမှာပါ အဲဒီ feature ကို ပိတ်ထားနိုင်ပါတယ်။
(ဂ) အကောင့် ပိတ်ပစ်လိုက်မယ်
တစ်ခါခါ မိမိရဲ့ အကောင့်ထဲကို Google Team က ပို့တယ်ဆိုတဲ့ စာတွေ ရောက်လာတတ်ပါတယ်။ သင့်အကောင့်ကို မကြာမီ Deactivate လုပ်တော့မှာမို့ မလုပ်စေချင်ရင် အောက်က Form ကို ဖြည့်ပြီး ပြန်ပို့ပေးပါဆိုပြီး အီးမေးမျိုးတွေပါ။ Form ထဲမှာ အမည်၊ မွေးနေ့၊ နေထိုင်ရာ တိုင်းပြည်၊ မြို့ စတာတွေနဲ့အတူ အီးမေးလိပ်စာ၊ စကားဝှက် တို့အတွက် ဖြည့်ခိုင်းထားပါတယ်။ အဲဒါတွေကို ဖြည့်ပြီးပို့လိုက်လို့ကတော့ မိမိအကောင့်ကို သူတို့ရသွားပါပြီ။ သူတို့ဆိုတာကတော့ အွန်လိုင်းမှာ လိမ်လည်နေတဲ့ လူတွေပါ။ နာရီပိုင်းအတွင်းမှာ အကောင့်ရဲ့ စကားဝှက်ကို ပြောင်းပြီး မိမိရဲ့ အီးမေးထဲက အဆက်အသွယ်တွေကို မိမိအနေနဲ့ ငွေတောင်းတဲ့စာတွေ ပို့ပါတော့တယ်။ ဥပမာအားဖြင့် မိမိဟာ ဂရိကို မမျှော်လင့်ဘဲ ထွက်သွားပြီး အလုခံရလို့ ဒုက္ခရောက်နေတဲ့ အကြောင်း၊ လတ်တလော ငွေလိုနေလို့ အောက်ပါလိပ်စာကို ငွေအမြန်ပို့ပေးပါဆိုတဲ့အကြောင်းတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ မိမိရဲ့ မိသားစု၊ သူငယ်ချင်းတွေက တကယ်မှတ်လို့ ခြစ်ခြုတ်ပို့လိုက်ရင် အဲဒီငွေ ဆုံးပြီသာ မှတ်ပါတော့။ မဖြစ်နိုင်ဘူး မထင်ပါနဲ့။ အသိထဲမှာ အဲဒါမျိုး အခိုးခံရတာ နှစ်ယောက်ရှိပါပြီ။ တစ်ယောက်က မနေ့ကမှ ဖြစ်တာပါ။
ကာကွယ်နည်းကတော့ ရှင်းပါတယ်။ “မိမိရဲ့ စကားဝှက်ကို Google Team မကလို့ ဘယ်သူတောင်းတောင်း မပေးပါနဲ့”။ အများကို ဝန်ဆောင်မှုပေးနေတဲ့ ဘယ်အဖွဲ့အစည်းမှ စကားဝှက်တောင်းတဲ့ အလုပ်မျိုး မလုပ်ပါ။ အဲလိုအီးမေးမျိုးရဲ့ အီးမေးလိပ်စာကလည်း အလွယ်တကူ ဖန်တီးထားတဲ့ အီးမေးအတုတွေ ဖြစ်ပါတယ်။
ကဲ အီးမေး အခိုးခံလိုက်ရပြီ ဆိုပါတော့။ ဘာလုပ်မလဲ။ ပထမဆုံး မိမိရဲ့ အီးမေးကို Recover လုပ်ဖို့ (ပြန်ရဖို့) ကြိုးစားပါ။ ဒီအီးမေးကို Secondary အီးမေး (နောက်အီးမေးတစ်ခု) နဲ့ Confirm လုပ်ထားတာရှိရင်၊ ဒါမှမဟုတ် ဖုန်းနံပါတ်နဲ့ Confirm လုပ်ထားတာ ရှိရင် အဲဒါတွေနဲ့ ပြန်ရအောင်ကြိုးစားပါ။ အဲလိုမှ မရှိဘူး၊ မရတော့ဘူးဆိုရင် အီးမေးဝန်ဆောင်မှုပေးနေတဲ့ အဖွဲ့အစည်းကို (ဥပမာ Google Support) ကို တရားဝင် အကြောင်းကြားပါ။ မိမိရဲ့ Contact အဆက်အသွယ်တွေကို အီးမေးအခိုးခံလိုက်ရကြောင်း ချက်ချင်းအသိပေးပါ။ အခိုးခံလိုက်ရကြောင်း ချက်ချင်းသိလိုက်ပြီး တစ်ဖက်လူက စကားဝှက် မပြောင်းရသေးရင် အမြန်ဝင်ပြီး ပြောင်းလိုက်ပါ။
၂။ ဖိုးကံကောင်း
“သင့်နာမည်နှင့် ဘဏ်ထဲတွင် ဒေါ်လာရှစ်သိန်းရောက်နေသည်။ အမြန်ဆက်သွယ် ထုတ်ယူပါ။” အဲလိုစာမျိုး အီးမေးအင်ဘောက်ထဲမှာ ပထမဆုံးအကြိမ် ရုတ်တရက်တွေ့လိုက်လို့ကတော့ ရင်ထဲမှာ ဒိန်းချပ်ဒိန်းချပ်နဲ့ ခုန်မသွားဘူးလား။ သူပေးထားတဲ့ ကွက်လပ်တွေကို ဖြည့်ပြီး စာပြန်လိုက်ပြီဆိုရင် ငွေလွှဲဖို့ ဘဏ်လုပ်ငန်း အဆင့်ဆင့်အတွက် မပြောပလောက်တဲ့ ကျသင့်ငွေကို မိမိဘက်က ကုန်ကျပေးဖို့ စာပြန်လာပါလိမ့်မယ်။ ဒေါလာ လေးငါးရာဆိုတာ ဒေါ်လာ ရှစ်သိန်းနဲ့စာရင် မုန့်ဖိုးလောက်ပဲ ရှိတာဆိုတော့ မရှိရှိတာလေးစုဆောင်းပြီး ပို့လိုက်မိခဲ့ရင် မိမိဟာ လွန်ခဲ့ ဆယ်စုနှစ်ပေါင်းများစွာကတည်းက ရိုးတာနေပြီဖြစ်တဲ့ ရိုးရာလိမ်နည်းကြီးနဲ့ အလိမ်ခံလိုက်ရပါပြီ။
အဲဒီနည်းနဲ့ ခပ်ဆင်ဆင်တူတဲ့ တခြားလိမ်နည်းတွေကတော့ ထီပေါက်တယ်၊ မဲပေါက်တယ် စတာတွေပါ။ ကာကွယ်နည်းကတော့ ရှင်းပါတယ်။ သင်ငွေအများကြီးရမယ်၊ ဒါပေမဲ့ အဲဒီငွေအများကြီးအတွက် သူတို့ကို ငွေနည်းနည်းပေးရမယ်ဆိုရင် လိမ်နေတာ သိလိုက်ပါတော့။ လောကကြီးမှာ အလကားရတဲ့ငွေဆိုတာ မရှိဘူးလို့ စိတ်ထဲမှာ မြဲမြဲမှတ်ထားလိုက်ပါ။
တစ်နေ့ကတောင် အီးမေးထဲမှာ အမေရိကန် ဒီဗွီပေါက်တယ်။ ငွေရှစ်ရာလွှဲပါဆိုပြီး စာရောက်လာပါတယ်။ အဲဒါမျိုးစာကို ပရင့်ထုတ်ပြီး စီးတီးဟောမှာ လိုက်မေးနေတဲ့ အန်ကယ်ကြီးတစ်ယောက်ကိုလည်း အတုဖြစ်ကြောင်း ပြောပြခဲ့ဖူးပါတယ်။
ကိုယ့်ဆီလာတဲ့ အီးမေးကို ကြည့်ပြီး အဲဒီစာပို့တဲ့ အဖွဲ့အစည်းဟာ အတုလား အစစ်လား အလွယ်မှန်းလို့ရပါတယ်။ အလကားရတဲ့ အီးမေးဝန်ဆောင်မှုတွေသုံးထားမယ် (ဥပမာ citibank ကလာတယ်ဆိုတဲ့ အီးမေးမှာ @citibank မပါဘဲ @Gmail, @Yahoo mail)၊ အီမေးလိပ်စာက သပ်သပ်ရပ်ရပ်မရှိဘဲ ဗျောက်သောက်ဖြစ်နေမယ် (ဥပမာ facyx2033@gmail.com) ဆိုရင် ဒါ လူလိမ်ပါ။ DV ပေါက်လို့ အမေရိကန်အစိုးရဆီကလာတယ်ဆိုတဲ့ အီးမေးလိပ်စာမှာ .gov ဆိုတာ နောက်ဆုံးက မပါရင် လူလိမ်ပါ။ နောက်ဆုံး အတိုမှတ်ရရင် “ငွေတောင်းရင် လူလိမ်ပါ“။
၃။ ချစ်တော့ချစ်တယ် ငွေလိုတယ်
နောက်ပိုင်းတွေ့လာတဲ့ လိမ်နည်းကတော့ Social Network တွေ ကွန်မျူနတီတွေမှာ အကောင့်လုပ်ပြီး မိန်းကလေးတွေကို မိတ်ဆွေလိုက်ဖွဲ့ (အမျိုးသမီးဆိုရင် ယောကျ်ားလေးတွေကို မိတ်ဆွေလိုက်ဖွဲ့ပြီး) အချိန်တိုအတွင်းမှာ လက်ထပ်ခွင့် တောင်းတာပါ။ သူတို့ ပရိုဖိုင်ကို ကြည့်လိုက်ရင် UK US မှာနေပြီး ဆရာဝန်၊ အင်ဂျင်နီယာစတဲ့ အလုပ်တွေ လုပ်နေသူ ခန့်ချောပုံတွေ ယူသုံးထားကြပါတယ်။ ပိုပြီး ယုတ္တိရှိအောင် ဖေ့စ်ဘုတ်လိုမျိုးမှာတောင် အကောင့်တွေ ဖန်တီးထားတတ်ပါသေးတယ်။ မိတ်ဆွေဖြစ်လို့ ဖုန်းတွေဘာတွေနဲ့ စကားပြောဖြစ်သွားပြီ၊ အဖြူကို အထင်ကြီးပြီး ကျ သွားပြီဆိုရင်တော့ သူတို့က လက်ထပ်ခွင့်တောင်းပါပြီ။ ယောင်မှားပြီး လက်ခံလိုက်မိပြီဆိုရင် ကိုယ်ကို တွေ့ချင်လို့ လာခဲ့မယ်ဖြစ်ကြောင်း ငွေအနည်းငယ် အရေးပေါ်လိုကြောင်း၊ သို့မဟုတ် တစ်နေရာမှာ ဒုက္ခရောက်နေလို့ ငွေအရေးပေါ်လိုနေကြောင်း ပြောပြီး ကိုယ့်ဆီက ငွေတောင်းပါတော့မယ်။ လက်တောင်ထပ်တော့မှာဆိုတော့ ကိုယ်က ငွေပို့လိုက်တာနဲ့ အဆိုပါ ငနဲသား စုပ်စမြုပ်စမကျန်အောင် ပျောက်သွားပြီ မှတ်ပါတော့။ မဖြစ်နိုင်ဘူး မထင်ပါနဲ့။ ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ်နှစ်လောက်ကတောင် မလေးရှားက ဆရာဝန်မ အပျိုကြီးကို အဲလို လိမ်သွားတာ သတင်းထဲမှာ ဖတ်လိုက်ရပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ်က Myanmar Network မှာတောင် အဲလိုအကောင့်မျိုးတစ်ခု အမှတ်မထင်တွေ့လိုက်ပါသေးတယ်။ ကာကွယ်နည်းကတော့ အပေါ်က အတိုင်းပါပဲ။ “ငွေတောင်းရင် လူလိမ်ပါ“။
၄။ မမှတ်နိုင်ဘူး
အွန်လိုင်းမှာ အီးမေးအကောင့်၊ ဖေ့စ်ဘုတ်အကောင့်၊ ဟိုအကောင့် ဒီအကောင့် မှတ်ရတာ အလုပ်ရှုပ်လွန်းလို့ အားလုံးကို စကားဝှက်တစ်မျိုးတည်းနဲ့ သုံးတတ်ကြပါတယ်။ အဲဒါ အင်မတန် အန္တရာယ်ကြီးပါတယ်။ ဆိုက်တစ်ခုမှာ စကားဝှက်ကို တစ်ယောက်ယောက်က ခိုးသွားပြီဆိုရင် သူက အဲဒီစကားဝှက်နဲ့ ကိုယ့်ရဲ့ အီးမေး အပါအဝင် အခြားအကောင့်တွေကို ဝင်ကြည့်ပါတော့မယ်။ စကားဝှက်အားလုံးက အတူတူဆိုရင် အကောင့်အားလုံး ပါသွားပြီသာ မှတ်ပါတော့။
ဒီတော့ အကောင့်တစ်ခုစီအတွက် စကားဝှက် တစ်မျိုးသုံးပါ။
စကားဝှက်ကို ရှည်ရှည်ပေးပါ။
စာလုံးအကြီးအသေး၊ ဂဏန်းနဲ့ သင်္ကေတတွေ ရောပေးပါ။
ဖြစ်နိုင်ရင် စကားဝှက်ကို တစ်လတစ်ကြိမ်ပြောင်းပါ။
အကောင့်တွေမှာ အီးမေးက တစ်ဆင့် စကားဝှက် Reset အသစ်ပြန်လုပ်တဲ့ Feature ပါတဲ့အတွက် အီးမေးဆုံးရှုံးသွားရင် တခြားအကောင့်တွေမှာ မိမိရဲ့ အီးမေးလိပ်စာကို အသစ်ပြန်ပြောင်းပေးပါ။
၅။ ရှဲလိုက်မယ်
Email တွေ ဖော်ဝတ်လုပ်ရုံနဲ့ ကွန်ပျူတာ အလကားပေးမယ်လို့ သင်နည်းနည်းဖြစ်ဖြစ် ယုံနေရင်တော့ ကိုယ့်ခေါင်းသာ ကိုယ်တူနဲ့ ထုလိုက်ပါတော့။ ဒီလို Email မျိုးကို Hoax လို့ ခေါ်တယ်။ လူတွေကို မဟုတ်တာကို အဟုတ်ထင်စေတာမျိုး၊ ထင်ရုံနဲ့ မပြီးဘဲ လိုက်ပြီး Forward လုပ်ခိုင်းတဲ့ အီးမေးမျိုး။ တစ်ခုခုကိုအလကားရမယ်၊ ဒီမေးကို forward လုပ်ပေးပါ။ ဒီဗိုင်းရပ်စ်ဟာ အလွန်ပြင်းထန်တယ်၊ ကွန်ပျူတာတစ်ခုလုံး ပေါက်ကွဲသွားမယ်၊ လူတိုင်းကို အသိပေးပါ စသဖြင့် လာရင်တော့ ဒါတွေဟာ Hoax ရဲ့ သွင်ပြင်တွေပါပဲ။ အဲဒါမျိုးကို ကိုယ့်အသိတစ်ယောက်က ဖြန့်တယ်၊ ကိုယ်ကလည်း Hoax မှန်းသိနေတယ်ဆိုရင် တော်တော် စိတ်အနှောင့်အယှက် ဖြစ်ရပါတယ်။ သူငယ်ချင်းတစ်ယောက် ဝမ်းသာအားရနဲ့ အဲလို လိုက်ဖြန့်နေတာကို Hoax ဖြစ်ကြောင်း သွားထောက်လို့ စိတ်ကောက်သွားပြီး ခပ်တန်းတန်းတောင် ဖြစ်သွားဖူးပါတယ်။
တကယ်လို့ Email တစ်စောင်ဟာ Hoax လို့ သံသယရှိရင် Google မှာ ရိုက်ထည့်ပြီး ရှာဖွေ စစ်ဆေးကြည့်ပါ။ Hoax မှန်ရင် အလွယ်တကူ တွေ့ပါလိမ့်မယ်။ Hoax ရဲ့သားကောင် အဖြစ်မခံပါနဲ့။ တချို့တွေဆို စေတနာ ဗရပွနဲ့ မြန်မာလိုပါ အကျအန ပြန်ပေးလိုက်ကြပါသေးတယ်။ စေတနာကို ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ သတင်းအလွဲပေးခြင်းဟာ ဝေဒနာပေးခြင်းပါပဲ။ များသောအားဖြင့် ကိုယ်ရလာတဲ့ Hoax တွေဟာ အွန်လိုင်းမှာ ပြန့်နေပြီးသားဖြစ်တတ်တာမို့ Hoax တွေကို စာရင်းပြုစုထားတဲ့ ဆိုက်တွေမှာ သွားရောက် စစ်ဆေးနိုင်ပါတယ်။
#This post is dedicated to two of my friends who recently lost their gmail accounts from email scams.
ကျွန်တော် မြန်မာမိသားစုဖိုရမ်မှ Spam အကြောင်းမေးရင်း သိလာသော အကြောင်းများကို ပြန်မျှဝေခြင်းဖြစ်ပါသည် ။
** Htar Waie Thar
